Galaktyka Wieloryb
| English version is here |
Galaktyka Wieloryb NGC 4631 to imponująca galaktyka spiralna z poprzeczką, położona w gwiazdozbiorze Psów Gończych Canes Venatici. Jej kształt przypominający płynącego w morzu wieloryba sprawił, że zyskała swoją nazwę. Odkryta 20 marca 1787 roku przez Williama Herschela, znajduje się w odległości około 25-30 milionów lat świetlnych od Ziemi i rozciąga się na około 140 tysięcy lat świetlnych, co czyni ją nieco większą od naszej Drogi Mlecznej. Galaktyka ta jest widoczna z Ziemi niemal dokładnie z boku, co umożliwia szczegółowe badanie jej struktury i właściwości.
W centrum galaktyki znajduje się obszar intensywnego formowania gwiazd. Silna aktywność gwiazdotwórcza jest widoczna w emisji zjonizowanego wodoru oraz pyłu międzygwiazdowego rozgrzewanego przez nowo powstałe gwiazdy. Najbardziej masywne gwiazdy, które formują się w takich regionach, spalają wodór poprzez fuzję przez krótki okres, po czym eksplodują jako supernowe.
Chociaż w NGC 4631 nie zaobserwowano dotychczas bezpośrednio żadnej supernowej, 29 stycznia 2021 roku odkryto nową czerwoną (LRN, ang. luminous red nova), oznaczoną jako AT 2021biy, o jasności 18,1m. LRN to rzadkie zjawiska astronomiczne, które są uważane za wynik eksplozji występującej podczas łączenia się dwóch gwiazd w układzie podwójnym. AT 2021biy była monitorowana zarówno fotometrycznie, jak i spektroskopowo, wykazując zmiany widma typowe dla tego typu obiektów.
Obserwacje
06.03.2025, około godziny 21:00 - Katowice
Warunki: śródmieście, bardzo wysoki poziom zanieczyszczenia światłem
Tej nocy niebo było wyjątkowo klarowne, co sprzyjało obserwacjom astronomicznym. Mimo miejskiego zanieczyszczenia światłem, dobra przejrzystość atmosfery pozwoliła na dostrzeżenie obiektów głębokiego nieba, a odpowiednia technika także na rejestrację fotograficzną.
Podczas obserwacji Galaktyki Wieloryb jej wydłużony kształt był wyraźnie widoczny. Struktura galaktyki, w tym pasma pyłowe i obszary gwiazdotwórcze, była dostrzegalna jako subtelne różnice jasności wzdłuż krawędzidysku. W pobliżu zauważalna była również galaktyka satelitarna NGC 4627, choć ze względu na jej mniejsze rozmiary i jasność wymagała większej uwagi podczas obserwacji.
NGC 4627 jest niewielką galaktyką eliptyczną powiązaną grawitacyjnie ze swoją większą towarzyszką. Galaktyka Wieloryb wraz ze swoim satelitą zostały skatalogowane razem jako obiekt Arp 281 w Atlasie Osobliwych Galaktyk Haltona Arpa. W pobliżu znajduje się również zniekształcona galaktyka NGC 4656, co sugeruje, że wszystkie trzy galaktyki w przeszłości zbliżyły się do siebie na tyle, by wywołać wzajemne zakłócenia. Te interakcje prowadzą do zniekształceń struktury galaktyk, powstawania mostów materii między nimi oraz intensyfikacji procesów gwiazdotwórczych.
2MASX J12420645+3245390 jest niewielką galaktyką, nie ujętą jak na razie w żadnym z szerzej znanych katalogów.
Parametry fotografii 2:
- Canon EOS 60D
- sumaryczny czas ekspozycji: 90 minut (stackowane - 180x30s klatek light, dark, flat oraz bias)
- ISO: 1500
- teleskop w systemie Maksutowa (100/1400), ekspozycja w ognisku głównym
- zastosowano filtr, pozwalający na zmniejszenie wpływu sztucznego zanieczyszczenia światłem i świecenia atmosfery
- statyw: głowica paralaktyczna z prowadzeniem w osi rektascencji, wyjustowana metodą dryfową z wykorzystaniem sterownika własnej konstrukcji.
Literatura dodatkowa:
- Binney J., Merrifield M., Galactic Astronomy, Princeton University Press, 1998
- Freeman K., Bland-Hawthorn J., Galaxies and their Masks, Springer, 2011
- Sparke L.S., Gallagher J.S., Galaxies in the Universe: An Introduction, Cambridge University Press, 2007
Marek Ples