Granat Herschela
| English version is here |
Gwiazda znana jako Granat Herschela lub Gwiazda Granat (µ Cep) to imponujący czerwony nadolbrzym położony w gwiazdozbiorze Cefeusza Cepheus, tuż na skraju kompleksu gromady otwartej i mgławicy IC 1396. Jest jedną z najjaśniejszych gwiazd naszej Galaktyki widocznych gołym okiem. Nazwę zawdzięcza Williamowi Herschelowi, który jako pierwszy opisał jej wyraźnie czerwonawy kolor, porównując go do barwy kamienia szlachetnego – granatu.
W początkowej fazie życia masa omawianej gwiazdy mogła sięgać około 20 mas Słońca, co nadało szybki bieg jej ewolucji. Obecnie znajduje się ona na zaawansowanym etapie życia, zbliżając się do końca swojego istnienia. Podobnie jak inne masywne czerwone nadolbrzymy – m.in. η Carinae czy WR 102ka - może wkrótce stać się supernową. Pozostałe po tym wybuchu jądro przekształci się w gwiazdę neutronową lub czarną dziurę.
Obserwacje
27.05.2025, około godziny 23:00 - Katowice
Warunki: miejskie, bardzo wysoki poziom zanieczyszczenia światłem
Gwiazda Granat zalicza się do typu widmowego M2 Ia i jest zmienną półregularną. Jest to jeden z największych znanych nadolbrzymów obserwowanych gołym okiem – gdyby zajmowała pozycję Słońca, jej zewnętrzne warstwy rozciągałyby się poza orbitę Jowisza. Jasność absolutną w tym przypadku wyznaczono na około 350 tysięcy razy większą niż jasność Słońca.
Trzeba przyznać, że gwiazda prezentuje się na niebie wyjątkowo piękne, a Herschel wcale nie przesadził nadając jej nazwę nawiązującą do pięknego minerału (Fot.1).
Jasność obserwowana Granatu waha się w zakresie 3,45-5,1m, co czyni te zmiany wyraźnie dostrzegalnymi dla ludzkiego oka. Stwierdzono, że zachodzą one z dwoma nakładającymi się na siebie okresami: krótszym (ok. 730-dniowym) oraz dłuższym (ok. 4400-dniowym). Pulsacje są wynikiem cyklicznego pochłaniania i uwalniania energii we wnętrzu gwiazdy, co prowadzi do naprzemiennego rozszerzania się i kurczenia jej zewnętrznych warstw. W wyniku gwałtownych procesów zachodzących w swyn wnętrznu gwiazda wyrzuca duże ilości materii, tworząc wokół siebie koncentryczne otoczki z pyłu i gazu. Dodatkowo obserwuje się wokół niej warstwę pary wodnej, co czyni ją interesującym obiektem badań w podczerwieni.
Parametry fotografii 1:
- sumaryczny czas ekspozycji: 10 minut (stack 40 klatek RAW po 15s, z wykorzystaniem odpowiedniej ilości klatek typu dark, bias i flat)
- ISO: 2000
- teleskop w systemie Newtona (150/750), ekspozycja w ognisku głównym
- zastosowano filtr, pozwalający na zmniejszenie wpływu sztucznego zanieczyszczenia światłem i świecenia atmosfery
- statyw: głowica paralaktyczna z prowadzeniem w osi rektascencji, wyjustowana metodą dryfową z wykorzystaniem sterownika własnej konstrukcji.
Literatura dodatkowa:
- Perryman, M. A. C., The HIPPARCOS Catalogue, Astronomy and Astrophysics, 323, 1997, L49–L52
- N. Tetzlaff, R. Neuhäuser, M. M. Hohle, A catalogue of young runaway Hipparcos stars within 3 kpc from the Sun, Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, 410 (1), 2011, str. 190–200
- Emily M. Levesque, Philip Massey, K. A. G. Olsen, Bertrand Plez, The Effective Temperature Scale of Galactic Red Supergiants: Cool, but Not As Cool As We Thought, The Astrophysical Journal, 628 (2), 2005, str. 973–985
Marek Ples