M94 - Galaktyka Kocie oko, albo Oko Krokodyla
| English version is here |
Messier 94, znana powszechnie jako Kocie Oko, a czasem określana mianem Oka Krokodyla (ang. Crock's Eye Galaxy), to spiralna galaktyka wyróżniająca się nietypową strukturą oraz unikalnym pierścieniem gwiazdotwórczym. Obiekt ten jest położony na sferze niebieskiej w obszarze gwiazdozbioru Psów Gończych Canes Venatici. Odległość Galaktyki Kocie Oko od Ziemi wynosi około 16 milionów lat świetlnych od Ziemi.
Pod względem morfologicznym M94 klasyfikowana jest jako galaktyka spiralna, której centralny region wykazuje cechy typowe dla obiektów aktywnych, choć w umiarkowanym stopniu. W przeciwieństwie do klasycznych galaktyk Seyferta, których jądra emitują intensywne promieniowanie wynikające z silnej akrecji materii na supermasywne czarne dziury, M94 posiada słabiej aktywne jądro, często opisywane jako LINER (Low-Ionization Nuclear Emission-line Region). Taka charakterystyka świadczy o istnieniu procesów akrecyjnych, lecz o znacznie mniejszej intensywności, co czyni M94 doskonałym przykładem obiektu przejściowego między spokojnymi galaktykami spiralnymi a silnie aktywnymi galaktykami Seyferta.
Galaktyki Seyferta charakteryzują się silnymi liniami emisyjnymi w widmach optycznych, wynikającymi z obecności aktywnego jądra. W przypadku M94 obserwacje wskazują, że choć intensywność emisji jest niższa, to jednak procesy zachodzące w jej centrum mają istotny wpływ na strukturę i dynamikę całej galaktyki. Dzięki temu M94 jest nie tylko atrakcyjnym celem dla amatorskiej astrofotografii, ale również przedmiotem szczegółowych badań naukowych, mających na celu lepsze zrozumienie mechanizmów rządzących aktywnością jądrową w galaktykach spiralnych.
Obserwacje
31.01.2025, około godziny 22:00 - Jaworzno (przedmieścia)
średni poziom zanieczyszczenia światłem
Warunki tej nocy okazały się dosyć korzystne – atmosfera była stabilna, a umiarkowany poziom zanieczyszczenia światłem pozwolił na uzyskanie obrazu o niezłej jakości. Podczas sesji wykorzystano technikę długiej ekspozycji oraz stackowania klatek, co umożliwiło rejestrację zarówno intensywnego centralnego pierścienia, jak i delikatnie oświetlonego zewnętrznego dysku, co jest dosyć trudne w przypadku tego obiektu.
W dysku galaktyki zaobserwowano dwa pierścienie: wewnętrzny o średnicy około 70 sekund łuku (ok. 5400 lat świetlnych) oraz zewnętrzny o średnicy około 600 sekund łuku (ok. 45 000 lat świetlnych). Wewnętrzny, zwany nierzadko pierścieniem gwiazdotwórczym (eng. starburst ring), jest zasilany przez gaz przemieszczający się w wyniku oddziaływań z owalną strukturą przypominającą poprzeczkę. Badania z 2009 roku wykazały z kolei, że zewnętrzny pierścień to w rzeczywistości układ spiralnych ramion, który stanowi mniej więcej 23% widocznej masy całej galaktyki i odpowiada za około 10% nowo powstających gwiazd. Tempo narodzin gwiazd w tej części jest mniej więcej dwukrotnie wyższe niż w obszarze wewnętrznym, co sugeruje wysoką efektywnością w przetwarzaniu materii na nowe gwiazdy.
Tej samej nocy obserwowałem też Galaktykę Słonecznik (M63).
Parametry fotografii:
- sumaryczny czas ekspozycji: 90 minut (stack 90 klatek RAW po 60 s, z wykorzystaniem klatek typu dark, bias i flat)
- ISO: 1600
- teleskop w systemie Maksutowa (100/1400), ekspozycja w ogniu głównym
- zastosowano filtr redukujący wpływ sztucznego zanieczyszczenia światłem
- statyw: głowica paralaktyczna z prowadzeniem w osi rektascencji, ustawiona metodą dryfową
Literatura dodatkowa:
- Tonry J. L., Dressler A., Blakeslee J. P., Ajhar E. A., et al., The SBF Survey of Galaxy Distances. IV. SBF Magnitudes, Colors, and Distances, Astrophysical Journal, 2001, 546(2), str. 681–693
- Karachentsev I. D., Sharina M. E., Dolphin A. E., Grebel E. K., et al., Galaxy flow in the Canes Venatici I cloud, Astronomy and Astrophysics, 2003, 398(2), str. 467–477
- Muñoz-Tuñón C., Caon N., Aguerri J., Alfonso L., The Inner Ring of NGC 4736: Star Formation on a Resonant Pattern, Astronomical Journal, 2004, 127(1), str. 58–74
Marek Ples