Mgławica Bańka
| English version is here |
Mgławica Bańka, w różnych katalogach przyjmująca oznaczenia NGC 7635, Sharpless 162 oraz Caldwell 11, to wyjątkowy przykład mgławicy emisyjnej i obszaru H II w konstelacji Kasjopei Cassiopeia. Tworzy ją gorąca, młoda gwiazda SAO 20575 (BD+60°2522) o jasności wizualnej 8,7 mag i szacowanej masie około 44 M☉. Potężne wiatry gwiazdowe wytwarzanę przez tę gwiazdę wyrzucają zewnętrzne warstwy materii z prędkością rzędu tysięcy kilometrów na sekundę. Strumień uderza w sąsiedni olbrzymi obłok molekularny, sprężając i podgrzewając gaz tak, że zaczyna on świecić czerwonym światłem zjonizowanego wodoru (linie H-α). Powstaje w ten sposób struktura otoczona warstwami i filamentami materii międzygwiezdnej. Od chwili odkrycia przez sir Williama Herschela w listopadzie 1787 r. obiekt fascynuje swym wyglądem, jako żywo przypominającym polatującą na wietrze bańkę mydlaną.
Obserwacje
21.06.2025, około godziny 23:00 - Jaworzno
warunki miejskie, wysoki poziom zanieczyszczenia światłem
Mgławica leży niespełna pół stopnia na południowy zachód od gromady otwartej Messier 52. Na poniższej fotografii zaznaczyłem miejsce, gdzie należy szukać interesującego nas obiektu.
Wśród widocznych konstelacji warto zwrócić uwagę na Małą Niedźwiedzicę Ursa Minor, która mimo że mniej okazała od Wielkiej Niedźwiedzicy Ursa Major, odgrywa kluczową rolę w orientacji na niebie, ponieważ znajduje się w niej Polaris, czyli Gwiazda Polarna (α Ursae Minoris), położona blisko bieguna niebieskiego. Tuż obok rozciąga się Smok Draco, kojarzony z Ladonem (Λάδων), mitycznym strażnikiem ogrodu Hesperyd. Ten gwiazdozbiór był znany już starożytnym cywilizacjom i zawiera około 80 gwiazd widocznych gołym okiem. W Polsce można go obserwować przez cały rok, najłatwiej w miesiącach letnich. Żyrafa Camelopardalis to rozległy, choć słabo świecący gwiazdozbiór. Starożytni Grecy uważali ten obszar nieba za niemal pusty, ponieważ nie występują tu gwiazdy jaśniejsze niż czwartej wielkości. Cefeusz Cepheus, mitologiczny król Etiopii, mąż Kasjopei i ojciec Andromedy, reprezentowany jest przez konstelację złożoną z umiarkowanie jasnych gwiazd. Kasjopeja Cassiopeia wyróżnia się charakterystycznym układem gwiazd przypominającym literę „W” (lub "M"), dzięki czemu należy do najłatwiej rozpoznawalnych konstelacji. Leży w pasie Drogi Mlecznej i obfituje w gromady otwarte oraz inne interesujące obiekty. Na południowy wschód od Cefeusza i Kasjopei znajduje się Jaszczurka Lacerta, niewielki gwiazdozbiór zdefiniowany przez Jana Heweliusza w XVII wieku.
Wizualne zarejestrowanie Bańki wymaga cierpliwości i odpowiedniego sprzętu, ponieważ jej obserwowana jasność wynosi zaledwie około 10m. Wykorzystanie fotografii o długim czasie naświetlania umożliwia jednak uwiecznienie obrazu tej mgławicy.
Na fotografii udało się zarejestrować nawet gwiazdę centralną SAO 20575. Według pomiarów, ma ona około dwóch milionów lat, natomiast otaczająca ją mgławica liczy sobie zaledwie około 40 tysięcy lat. Bańka powstała najpewniej w miejscu, gdzie wiatr gwiazdowy zderza się z materią międzygwiazdową, tworząc falę uderzeniową poruszającą się z prędkością naddźwiękową. Strumień cząstek wyrzucanych przez wspomnianą gwiazdę pędzi na zewnątrz z prędkością 1800 - 2500 km/s, a gwiazda traci w ten sposób co roku ponad milionową część masy Słońca.
Parametry fotografii 2:
- Canon EOS 60D
- sumaryczny czas ekspozycji: 90 minut (stackowane - 180x30s klatek light, dark, flat oraz bias)
- ISO: 1500
- teleskop w systemie Maksutowa (100/1400), ekspozycja w ognisku głównym
- zastosowano filtr, pozwalający na zmniejszenie wpływu sztucznego zanieczyszczenia światłem i świecenia atmosfery
- statyw: głowica paralaktyczna z prowadzeniem w osi rektascencji, wyjustowana metodą dryfową z wykorzystaniem sterownika własnej konstrukcji.
Literatura dodatkowa:
- Caldwell-Moore P., Firefly Atlas of the Universe, Firefly Books Limited, 2003
- O’Meara S. J., The Caldwell Objects, 2nd ed., Cambridge University Press, Cambridge, 2016, str. 59–62
- König M., Binnewies S., Bildatlas der Sternhaufen & Nebel, Kosmos, Stuttgart, 2023, str. 171
Marek Ples